Hệ thống y tế của Canada là hệ thống y tế công cộng, toàn dân (universal public health care insurance) nghĩa là toàn bộ dân chúng được bảo hiểm y tế, không tùy thuộc vào việc làm hay lợi tức. Trên nguyên tắc, người dân phải đóng tiền bảo hiểm y tế hàng tháng.
Nhưng nếu lợi tức ròng (net income) của gia đình dưới 28,000$/năm thì được giảm và dưới 20,000$/năm thì được miễn đóng. Còn lương trên 28,000$ thì mỗi tháng cũng chỉ đóng 54$ cho cá nhân hay 96$ (vợ chồng) hay 108$ cho gia đình (3 người trở lên). Đây là giá của tỉnh bang BC, những tỉnh bang khác không xê xích bao nhiêu, thậm chí còn có thể miễn phí (free) hoàn toàn như Ontario.
Những người đi làm việc thì tùy theo cơ quan hay công ty, có thể được chủ nhân trả cho phân nửa hoặc bao luôn tiền này. Như vậy, vì số tiền đóng bảo hiểm y tế hàng tháng quá thấp, có tính chất tượng trưng, nên nói y tế Canada miễn phí thì cũng không sai, và toàn bộ dân chúng Canada đều có bảo hiểm y tế: đi khám bệnh miễn phí, xét nghiệm soi chụp miễn phí, sinh đẻ miễn phí, chữa trị bệnh viện miễn phí…
Còn tiền thuốc mua uống về nhà do bác sĩ cho toa, nếu là diện lợi tức thấp thì hoặc là không phải trả hay trả ít. Nếu là diện buôn bán, tự làm chủ (self-employed) sẽ phải móc tiền túi ra trả đủ, còn những người đi làm thuê và trong nơi làm việc có bảo hiểm y tế phụ trội (extended medical insurance plan ) như tôi thì sẽ phải trả 20% tiền thuốc thôi, chương trình bảo hiểm y tế phụ trội trả 80%.
Nếu bạn bị bệnh nặng phải vào bệnh viện, đối tượng này chỉ hơn người ăn trợ cấp xã hội (welfare) ở chỗ họ có thể được nằm một phòng riêng, còn những người ăn trợ cấp xã hội phải nằm chung phòng với vài người khác, nhưng chữa trị và thuốc thang như nhau.
Ngay cả người vô gia cư (homeless) có thể nằm cùng bệnh viện với Thủ Tướng Canada, nhưng người này không có lính gác, không có phòng riêng (Canada không có bệnh viện tư và không có bệnh viện riêng dành cho quan chức) Một khi đã vào bệnh viện, không người dân nào trả một đồng xu.
Đây là điểm tự hào của dân Canada về mặt bình đẳng xã hội trên phương diện y tế. Tôi bật cười khi đọc thấy có người gọi nhà thương Canada là “nhà thương thí” vì nói như vậy chẳng hóa Thủ Tướng và Bộ Trưởng Canada đều nằm nhà thương thí hay sao.
Một thành kiến cần đính chính là tuy y tế Canada theo xã hội chủ nghĩa nhưng không phải toàn bộ bác sĩ y tá lãnh lương cố định như công chức. Thay vì có hàng trăm hãng bảo hiểm y tế (medical insurers) chi trả cho bác sĩ nhà thương như ở Mỹ, chính quyền tỉnh bang ở Canada đóng vai trò bán bảo hiểm (medical insurer).
Chính quyền đặt ra mức chi phí dịch vụ, khám bệnh bao nhiêu tiền, mổ tim bao nhiêu tiền… và trả cho bác sĩ, nhà thương thực hiện các dịch vụ đó. Thay vì gởi hoá đơn tính tiền cho các công ty bảo hiểm y tế (medical insurance companies) như ở Mỹ, bác sĩ và nhà thương ở Canada gởi hoá đơn (bill) tới cho Bộ Y tế tỉnh bang. Do đó, giữa bác sĩ vẫn chênh lệch lợi tức, ít bệnh nhân thì lợi tức thấp, nhiều bệnh nhân thì lợi tức cao.
Bệnh viện đông bệnh nhân, quản trị khéo thì thặng dư ngân sách, bệnh viện nào ngược lại thì chính phủ phải bù lỗ, có thể nằm trong danh sách bị đóng cửa nếu có cắt giảm ngân sách. Không phải là tình trạng đồng lương cố định, làm việc kiểu ban ơn như “nhà thưong thí VN”. Tuy nhiên, bác sĩ ở Canada không kiếm được nhiều tiền như bác sĩ ở Mỹ, vì giá cả dịch vụ do chính phủ ấn định và chính phủ còn giới hạn cả số bệnh nhân bác sĩ khám trong một ngày, để bảo đảm chất lượng khám bênh (BC quy định 50). Bác sĩ ở Canada kiếm nửa triệu đô la một năm là thuộc loại đông khách lắm rồi.
Đâu cũng có những hạn chế, đầu tư định cư canada cũng vậy
Khuyết điểm lớn nhất của hệ thống y tế công cộng Canada là tình trạng chờ đợi nội soi (CT scan, MRI scan) và mổ xẻ. Điều này có thể hiểu được vì y tế chiếm một khoảng khổng lồ trong ngân sách chính phủ, trong khi số người già mỗi ngày một đông, gánh nặng y tế càng ngày càng nặng. Như tôi phải chờ 3 tháng mới được CT scan xương sống (đau lưng dưới). Nếu MRI thì chắc phải chờ 6 tháng, vì MRI tốn kém hơn. Mổ thì thời gian chờ đợi nhanh hay lâu tùy thuộc vào tính ưu tiên của bệnh trạng, khẩn cấp hay không. Ngoài ra, còn tùy thuộc vào tỉnh bang nữa.
Ví dụ như dân chúng ở Alberta được mổ nhanh hơn dân chúng ở BC. Những chuyện có người đã chết vì bệnh biến chứng trước khi đến lượt kêu mổ là có thật. Chuyện phải chờ đợi lâu lắc ở phòng cấp cứu(Emergency Room) cũng có thật ở nhiều nơi trên Canada.
Khuyết điểm thứ nhì là vì chính quyền độc quyền trong lãnh vực y tế, không cho tư nhân kinh doanh y tế (không cho phép 2-tier system), cho nên chính quyền cũng không chịu mua sắm những máy móc tân tiến nhất, đắt tiền nhất trong mọi lãnh vực bệnh lý. Tỷ dụ như Canada chưa có cái máy để chữa bệnh đĩa đệm thoát vị (bulging disc) bằng sóng ra-điô (radio wave) như Mỹ, Âu Châu và cả Việt nam. Khi biết tôi về VN để chữa bệnh bằng radio wave disc therapy, nhân viên bệnh viện Việt Pháp (Franco Vietnamien Hopital) ngạc nhiên.
Tôi phải giải thích rằng nước Canada tư bản có nền y tế xã hội chủ nghĩa hơn cả Cộng Hoà Xã Hội Chủ Nghĩa VN. Họ không cho Pháp hay bất kỳ ai mở nhà thương kinh doanh ở Canada, cho nên Canada chưa có cái máy chữa đĩa đệm thoát vị bằng sóng radio. Nếu đau nặng (herniated disc) thì họ đè ra mổ, còn chưa nặng thì cứ chữa lòng vòng như physiotherapy, chiropractice, châm cứu, thể dục, thuốc giảm đau v.v. Phải chăng họ cho đau lưng không phải là bệnh trầm trọng đe doạ tính mạng?
Nói tóm lại, hệ thống y tế Canada không toàn hảo, nhưng dù có khuyết điểm, đối với đại đa số dân chúng, nền y tế công cộng của Canada vẫn bảo đảm một đời sống khoẻ mạnh, không ai phải lo lắng không có tiền chữa bệnh hay phá sản vì bệnh hoạn.
Vì không phải trả tiền bác sĩ nên động một tí là đi bác sĩ, có khi một ngày đi 2 bác sĩ khác nhau cho chắc ăn, cho nên nói chung bệnh tật được phát hiện rất sớm. Dân Canada có tuổi thọ cao đứng hàng thứ 10 trên thế giới (nữ gần 84, nam 77) và tỷ lệ tử vong trẻ sơ sinh (infant mortality) thấp thứ 23 trên thế giới (4.8/1000)
Riêng dân Canada đã vài lần được thăm dò ý kiến là có muốn Canada sáp nhập vào Mỹ hay không, mức sống cao hơn và chỉ có đi ăn hiếp người khác chứ không sợ ai ăn hiếp. Đa số nói không. Lý do chính: họ muốn ai cũng được nằm nhà thương miễn phí, bất kể giàu nghèo, có công việc hay không có công việc. Không công bằng tài sản được thì ít nhất cũng công bằng y tế và giáo dục.
Nguồn sưu tầm
